De bottom-upcultuur: “toegevoegd rijsmiddel” of “natuurdesem”?

Begrippen zoals “collectieve intelligentie”, co-development, coworking, de uitwisseling van kennis, de tendens om meer nadruk te leggen op soft skills in plaats van op hard skills, … getuigen van deze nieuwe wereld in wording. Onze behoefte om beter samen te werken is ontstaan uit noodzaak in een samenleving die steeds complexer wordt. Samenwerking leidt op een natuurlijke manier tot betere prestaties.

We verwijderen ons steeds verder van het Taylorisme, waarin alles gedicteerd werd door “kenners” die uitvoerders de wet voorschreven in een in steen gebeitelde hiërarchie. Dit roept het beeld op van een rijsmiddel dat wordt toegevoegd aan brooddeeg, om het in een minimum van tijd te doen rijzen.

Maar wat denken jullie van natuurdesem? Waarvan maar een klein beetje van het eigen deeg het geheel doet rijzen tot een heerlijk brood met mooie textuur en volle smaak. (Sommige bakkers aarzelen zelfs niet om het woord “liefde” te gebruiken wanneer ze hun broodingrediënten beschrijven!)

Hoe kunnen we dit menselijke deeg van binnenuit laten rijzen – vanuit de bijdragen van elk individu en vanuit de samenwerking naar een gemeenschappelijk doel?

Voordat we naar een praktische tool reiken, moeten we ons buigen over individuele veerkracht. Onderzoek door ons instituut naar de hefbomen van motivatie toont aan welke factoren er meespelen in persoonlijke ontplooiing op het werk. Deze factoren zijn in volgorde van belangrijkheid:

De intrinsieke motivatie van het individu. Met andere woorden, wat iemand graag doet, onafhankelijk van het succes ervan. Het gaat om een gevoel van: “Wauw, dit vind ik leuk! Dit laadt mijn batterijen op!” Het gaat hier dus om een persoonlijke factor, of een persoonlijke desem.
Individuele betrokkenheid in de vorm van autonomie van het individu bij het uitvoeren van zijn taken, waarbij er een evenwicht is tussen verantwoordelijkheden en beslissingsmacht voor elke taak.
Collectieve betrokkenheid die voortkomt uit gemeenschappelijke waarden en doelen, teamgeest en authentieke communicatie. Hier kunnen we spreken over een collectieve desem.
Erkenning voor verwezenlijkingen en attitudes.
Een eerlijk loon.

Almaar vaker horen we de woorden: “praat erover.” En als dat op een goede manier kan gebeuren, is het een echte stimulans voor cohesie. De vraag is dus: hoe doen we dat? De hieronder beschreven techniek is op mijn ervaring gebaseerd en ik heb ze in het verleden vaak toegepast om inhoud te geven aan deze vorm van « intelligentie en collectieve verantwoordelijkheid », waarbij eenieder zijn persoonlijke bijdrage levert aan de harmonie van het geheel en er waarde en plezier uit haalt.

Hoe kunnen we initiatieven, nieuwe ideeën, verzwegen of onbenutte talenten of constructieve feedback verzamelen, maar ook plooien gladstrijken, frustraties en conflicten, vernederende verwijten of ontmoedigende, herhaaldelijke problemen vermijden?

Hier zijn enkele stappen die je kan ondernemen:

Verzamel alle medewerkers en leg ze een inspirerende visie over de bedrijfsmissie voor.

Benadruk dat, om dat te bereiken, iedereen zijn remmen moet wegwerken en al zijn motivaties moet inzetten.

Geef te kennen dat je vertrouwen hebt in de menselijke intelligentie wanneer die vrijelijk kan worden geuit.

Concreet krijgt iedereen twee weken de tijd om elke dag zijn ideeën op te schrijven op een vooraf opgestelde kaart (1 kaart per onderwerp) over één van de volgende 4 onderwerpen:

een probleem dat hij of zij heeft opgemerkt,
een vraag waar hij of zij mee zit,
een succes dat hij of zij wil delen of
een idee dat hij of zij wil voorstellen.
Ook al is de toon op sommige kaarten nogal ruw, het is belangrijk ze rustig en met aandacht te lezen. Ze verwoorden immers wat er echt leeft en geven emoties weer.

Wanneer de twee weken om zijn, kunnen enkele vrijwilligers (liever niet de directie zelf) de kaarten – op naam of anoniem (de deelnemer kiest dit zelf) – nauwkeurig bestuderen.

Op basis van de informatie op de formulieren wordt er een lange lijst opgesteld van wat er op de werkvloer van het bedrijf leeft. Deze lijst dient als een concrete “bottom-up”-ondersteuning waarmee de directie en de werknemers samen via een dialoog de actiepunten kunnen bepalen voor de directie of de teams, die dan oplossingen of voorstellen kunnen voorleggen. Zo wordt de dynamiek op gang gebracht en kunnen de belanghebbenden actie ondernemen.

Dit proces moet geleidelijk door de werkgemeenschap worden overgenomen en een eigen dynamiek hebben, die hand in hand wordt aangestuurd door de basis en het management, zodat informatie kan worden verkregen over de evolutie van de ondernomen acties, de successen en de mislukkingen.